Καθεδρικός Ναός Παναγίας, Wood Green
20 Ιουλίου 2025
Αγαπητοί συμπατριώτες και φίλοι,
Δυστυχώς, οι μήνες Ιουλίου και Αυγούστου στην Κύπρο μας είναι συνυφασμένοι με τη σύγχρονη εθνική καταστροφή για τον Ελληνισμό του νησιού, κι όχι μόνο.
Όπως το διατύπωσε κι ο Κύπριος ποιητής Κώστας Μόντης [«Προς Τούρκους εισβολείς»]:
Κι αυτή η σελήνη η ματωμένη και μισή
που μας την κουβαλήσατε!
Αλήθεια πέστε μου, μετρήσατε
πόσοι άλλοι πέρασαν απ’ το νησί
πριν από εσάς πανίσχυροι κ’ επιφανείς
κι ούτε για δείγμα καν δεν έμεινε κανείς;
Όλοι γνωρίζετε τι μνημονεύουμε εδώ σήμερα. Για όσους από εμάς κάποιας ηλικίας, που ζούσαμε στο νησί εκείνες τις μέρες του θλιβερού Ιουλίου, τα γεγονότα που οδήγησαν στη μερική κατοχή του νησιού μας, άφησαν ένα τραυματικό αποτύπωμα στις ψυχές μας που εξακολουθεί να στοιχειώνει τη ζωή μας.
Χύθηκε αίμα, οικογένειες έχασαν αγαπημένα τους πρόσωπα, σημειώθηκαν βιαιότητες και βιασμοί, άνθρωποι εξακολουθούν να αγνοούνται, εθνοκάθαρση έλαβε χώρα μεταξύ των γραμμών κατάπαυσης του πυρός, χωρίς πρόσβαση στην περιουσία και τα υπάρχοντά μας. Χώροι λατρείας λεηλατήθηκαν και η πλειοψηφία του λαού της Κύπρου παραμένει διχασμένη σχεδόν σε όλους τους τομείς της τραγωδίας μας, συμπεριλαμβανομένης της αφήγησης για το τι οδήγησε σε αυτή την τραγωδία και πώς μπορούμε να επανενώσουμε το νησί.
Σήμερα δεν τιμούμε απλώς μια επέτειο· στεκόμαστε με δέος και συνείδηση μπροστά σε μια από τις πιο τραγικές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας μας. Η 15η και 20ή Ιουλίου δεν είναι απλές ημερομηνίες στο ημερολόγιο. Είναι πληγή ανοιχτή, μαρτυρία αδικίας, σήμα κατατεθέν του πόνου, της προδοσίας και της αντοχής του Κυπριακού Ελληνισμού.
Πενήντα ένα χρόνια μετά το προδοτικό πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή του 1974, αναλογιζόμαστε τις ολέθριες συνέπειες πολιτικών επιλογών που στερούνταν δημοκρατικής νομιμοποίησης και ηθικής πυξίδας. Οι υποστηρικτές ακραίων και αντιδημοκρατικών προσεγγίσεων άνοιξαν διάπλατα κερκόπορτες στον εχθρό, προσφέροντας το πρόσχημα για τη βάρβαρη εισβολή και την πανωλεθρία που ακολούθησε.
Σήμερα καλούμαστε να τιμήσουμε όλους εκείνους που αντιστάθηκαν στα γεγονότα εκείνου του μαύρου καλοκαιριού. Εκείνους που στάθηκαν απέναντι στις προσπάθειες κατάλυσης της Δημοκρατίας, αυτούς που στάθηκαν απέναντι στον εισβολέα με γενναιότητα, αυταπάρνηση και βαθύ αίσθημα καθήκοντος. Τους ήρωες που θυσιάστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας, αφήνοντάς μας παρακαταθήκη την αξιοπρέπεια και την ιστορική ευθύνη να συνεχίσουμε.
Μήπως όμως έφθασε ο καιρός αντί να κατηγορούμε η μια κοινότητα την άλλη, να συνειδητοποιήσουμε ότι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσουμε είναι να μιλάμε περισσότερο με ειλικρίνεια μεταξύ μας; Η ιστορία υπηρετεί καλύτερα τη μνήμη για να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος.
Ωστόσο, όσοι από εμάς έχουμε την τάση να χρησιμοποιούμε τη δική μας ερμηνεία μιας εκδοχής της ιστορίας, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ρίχνουμε περισσότερο λάδι στη φωτιά της διχόνοιας, τόσο εντός των κοινοτήτων όσο και μεταξύ των κοινοτήτων. Αυτού του είδους οι φωνές βλάπτουν την ειρήνη και την ευημερία.
Σήμερα, μνημονεύουμε την κλιμάκωση απεχθών γεγονότων που οδήγησαν σε μια στρατιωτική κατοχή που ακόμη συνεχίζεται. Δεν μπορούμε να λησμονούμε τους νεκρούς. Δεν ξεχνάμε τους εγκλωβισμένους –αυτούς τους σύγχρονους ελεύθερους πολιορκημένους που καταλήγουν είδος προς εξαφάνιση–, δεν ξεχνάμε την οδυνηρά συνεχιζόμενη πορεία των εκτοπισμένων και κυρίως δεν ξεχνούμε τους αγνοούμενους, κι από τις δύο πλευρές, των οποίων η τύχη δεν έχει ακόμη διακριβωθεί.
Δεν πρέπει να λησμονούμε το μοναδικό απότοκο των πολέμων, δηλαδή τον θάνατο, τους βιασμούς, τις λεηλασίες, τον ξεριζωμό, τη σύληση ιερών τόπων λατρείας, την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, τον εποικισμό. Ούτε πρέπει να ξεχνούμε ότι οικογένειες διαλύθηκαν, ζωές ανατράπηκαν, και ειδικά την αβάσταχτη αγωνία όσων αναζητούν απαντήσεις.
Η κυπριακή τραγωδία δεν είναι μόνο πληγή για τη μια ή την άλλη πλευρά· είναι και διεθνές έγκλημα, κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι η ηχηρή υπενθύμιση πως τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο όταν η αδικία παραμένει ατιμώρητη.
Οφείλουμε εμείς και οι γενιές που θα ακολουθήσουν, να συνεχίσουμε να φωνάζουμε: η κατοχή δεν νομιμοποιείται, η διχοτόμηση δεν γίνεται αποδεκτή, η λύση δεν μπορεί να οικοδομηθεί πάνω στην αδικία. Αλλά συνάμα να έχουμε μια ρεαλιστική συναίσθηση του κόσμου που ζούμε.
Η Κύπρος ήταν πάντα όμηρος της γεωγραφίας. Ένα γεωπολιτικό σημείο και, ως εκ τούτου, ένας μαγνήτης για τους κατακτητές που ήθελαν να προβάλουν ισχύ στην περιοχή. Δεν άλλαξαν πολλά στη σύγχρονη εποχή. Αυτό που χειροτέρεψε αυτόν τον αιώνα ήταν η αποδυνάμωση της βασισμένης σε κανόνες παγκόσμιας τάξης, η οποία είναι το μόνο διεθνές εργαλείο που υπερασπίζεται ασθενέστερα κράτη από τις παγκόσμιες και περιφερειακές ηγεμονίες.
Κοιτάξτε γύρω μας. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 56 ενεργές συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο, οι περισσότερες από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών. Αυτός ο αριθμός αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης τάσης, όπου τα επίπεδα των παγκόσμιων συγκρούσεων έχουν αυξηθεί στο υψηλότερο σημείο τους από το 1945. Αυτές οι συγκρούσεις εκτείνονται σε περισσότερες από 35 χώρες, σύμφωνα με την Telegraph.
Ένας σημαντικός αριθμός χωρών –την τελευταία φορά που έλεγξα ήταν περίπου 92– εμπλέκονται σε συγκρούσεις εκτός των συνόρων τους, σύμφωνα με το Vision of Humanity. Το επίπεδο βίας σε αυτές τις συγκρούσεις αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, με το 2023 να σημειώνει αύξηση 12% στις αναταραχές σε σύγκριση με το 2022, [σύμφωνα με τα Armed Conflict Location & Event Data (ACLED)]. Μερικές από τις πιο σημαντικές συγκρούσεις περιλαμβάνουν τον πόλεμο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας και τη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Ωστόσο, πολλές άλλες συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα επίσης σε όλο τον κόσμο.
Αυτές οι συγκρούσεις έχουν ως αποτέλεσμα σημαντικό ανθρώπινο πόνο και εκτοπισμό, με εκατομμύρια ανθρώπους να επηρεάζονται και πολλά θύματα. Οι περισσότερες τρέχουσες συγκρούσεις, είτε πρόκειται για πολέμους και εισβολές στο Σουδάν και το Κονγκό, κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αφγανιστάν και το Θιβέτ, πόλεμο συμμοριών στην Αϊτή και την Κολομβία, μαζικό λιμό στην Υεμένη και τη Σομαλία, ή πολιτική καταστολή στη Νικαράγουα, τη Λευκορωσία και αλλού, δεν αναφέρονται επαρκώς, ξεχνιούνται ή αγνοούνται. Όπως η λεγόμενη «παγωμένη σύγκρουση» στην Κύπρο.
Η Κυπριακή Δημοκρατία εγκαθιδρύθηκε κάτω από μη φυσιολογικές συνθήκες. Και τρία κράτη είχαν την υποχρέωση, βάσει διεθνών συνθηκών, να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του νεαρού λιλιπούτειου κράτους μας. Κι οι τρεις τους απέτυχαν παταγωδώς το καλοκαίρι του 1974.
Κυρίες και κύριοι,
Το μόνο θετικό και σταθερό στοιχείο σε αυτά τα 50 και πλέον χρόνια της κυπριακής κατάστασης είναι ότι και οι δύο πλευρές προτιμούν μια ειρηνική επίλυση.
Ο στόχος της ηγεσίας της ελληνικής κοινότητας παραμένει ξεκάθαρος: η επανένωση της Κύπρου. Ένα κράτος ανεξάρτητο, πλήρως κυρίαρχο, χωρίς εγγυήτριες δυνάμεις, χωρίς κατοχικά στρατεύματα, με πλήρη σεβασμό στα ψηφίσματα του ΟΗΕ και στις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με την ιδιότητα του ηγέτη της ελληνικής κοινότητας της Κύπρου, παρεβρέθη στις 16 και 17 Ιουλίου στη δεύτερη διευρυμένη συνάντηση για το Κυπριακό, στη Νέα Υόρκη, μετά από πρόσκληση του ΓΓ ΟΗΕ. Παραβρέθηκε για να πείσει ότι επιθυμούμε μια επιστροφή στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού απ’ εκεί που μείναμε το 2017. Χωρίς όρους όπως απαιτεί η άλλη πλευρά.
Διεκδικούμε λύση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας, με μία κυριαρχία, μία ιθαγένεια και μία διεθνή προσωπικότητα. Μια λύση δίκαιη, βιώσιμη, λειτουργική. Μια λύση που θα επιτρέπει σε όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως κοινότητας, να ζουν σε συνθήκες ειρήνης, ασφάλειας και προόδου.
Αυτή η κινητικότητα που παρατηρείται, αποτελεί απότοκο της πρωτοβουλίας και επιμονής του ίδιου του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο διορισμός απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ, όπως και ο διορισμός απεσταλμένου της ΕΕ, καθώς και οι δύο διευρυμένες συναντήσεις σε Γενεύη τον Ιούλιο και μόλις προχθές στην Νέα Υόρκη, είναι σημαντική εξέλιξη. Για να υπάρξει όμως πραγματική πρόοδος, είναι αδήριτή ανάγκη και η τουρκική πλευρά να δείξει έμπρακτη βούληση.
Η Κύπρος, ως κράτος μέλος της ΕΕ, πυλώνας σταθερότητας και φωνή συνεννόησης στην Ανατολική Μεσόγειο, μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην περιοχή –αρκεί να είναι επανενωμένη και απαλλαγμένη από την κατοχή.
Δυστυχώς, η Τουρκία και το υποτελές σε αυτήν κατοχικό καθεστώς ακολουθούν αντίθετη πορεία: εδραιώνουν τη διχοτόμηση, ενισχύουν την αποσχιστική τους ρητορική και απαιτούν λύση δύο κρατών –κάτι που δεν αποδέχεται ούτε η Κυπριακή Δημοκρατία αλλά ούτε η διεθνής κοινότητα.
Η τουρκοκυπριακή ηγεσία φαίνεται να μην έχει συνειδητοποιήσει ακόμη ότι δεν είναι αυτή που ελέγχει το κατεχόμενο τμήμα του νησιού ή προσποιείται ότι ο τουρκικός στρατός είναι εκεί για να εγγυηθεί την ασφάλειά της και αρνείται να καταλάβει ότι η μόνη διέξοδος από τη δύσκολη θέση της, αλλά και τη δική μας, είναι η διεξαγωγή διαλόγου με την ελληνοκυπριακή ηγεσία.
Ο νυν Τουρκοκύπριος ηγέτης επισκέπτεται συχνά το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο κ. Τατάρ έχει προσλάβει μια βρετανική εταιρεία για να τον φέρει σε επαφή με Βρετανούς πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης. Αναρωτιέμαι με ποιανού χρήματα προσέλαβε αυτήν την εταιρεία. Ο κ. Τατάρ κηρύττει την διχαστική του αφήγηση επειδή αυτές είναι οι οδηγίες του και ως καλός υπάλληλος της Άγκυρας τις εκτελεί.
Δυστυχώς, ωστόσο, μερικές φορές παρατηρούμε ότι Βρετανοί πολιτικοί και βρετανικά μέσα ενημέρωσης επιλέγουν να υπηρετούν ανήθικα και ανεύθυνα την τουρκική προπαγάνδα. Αν το κάνουν επειδή πιστεύουν ότι έχουν κερδίσει την ψήφο του τουρκικού κοινού στη Βρετανία ή, ακόμα χειρότερα, αν υπάρχει ένα συναλλακτικό στοιχείο πίσω από μια τέτοια συμπεριφορά, είναι ντροπή και επαίσχυντο να προέρχεται από άτομα που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και γαλουχήθηκαν να ζουν σε ένα ισότιμο (egalitarian) κράτος, όπως αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σε αυτό το πλαίσιο, η δράση της κυπριακής διασποράς στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι εξόχως σημαντική. Η παρουσία σας στα κοινά της φιλοξενούσας χώρας είναι απαραίτητη. Με ακόμα πιο ενεργή πολιτική συμμετοχή, με στοχευμένη δράση, με ισχυρή κυπριακή φωνή στο βρετανικό κοινοβούλιο, μπορούμε να κρατάμε το Κυπριακό ζωντανό στη ημερήσια διάταξη κάθε βρετανικής κυβέρνησης.
Μην αναρωτιέστε τι μπορεί να σας προσφέρει ο τόπος καταγωγής σας. Αναρωτηθείτε τι μπορείτε να προσφέρετε εσείς στην Κύπρο. Ο αγώνας είναι κοινός, η ευθύνη συλλογική, το χρέος ιστορικό.
Σεβασμιώτατε,
Σας ευχαριστώ από καρδιάς για τη διαχρονική σας στήριξη, καθώς και για τη σημερινή τέλεση εθνικού μνημοσύνου σε όλες τις εκκλησίες της παροικίας μας.
Εξοχότατε, κύριε Πρέσβη της Ελλάδας,
Ευχαριστούμε θερμά την Ελλάδα, την ηγεσία και τον λαό της, για τη σταθερή, διαχρονική και έμπρακτη στήριξή της.
Αγαπημένοι συμπατριώτες και συμπατριώτισσες,
Εκδηλώσεις όπως η σημερινή, δεν είναι μόνο μνήμη. Πρέπει να είναι και όρκος ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ την προσπάθεια. Όρκος ότι θα συνεχίσουμε, ενωμένοι, μέχρι την τελική δικαίωση.
Αιωνία η μνήμη των πεσόντων. Ας είναι η ελπίδα μας ριζωμένη και αγέρωχη –όπως η όμορφη ψυχή του Ελληνισμού της Κύπρου, που ξέρει να συνυπάρχει με το διαφορετικό και το αλλόθρησκο για ειρήνη και ευημερία όλων.
